#DugangKadasig! Amo ini an ako hashtag na taggamit sugod Marso 16, 2020 tungod sa COVID-19 Pandemic

 Dili lalim an kahimtang kuman na panahon.

Septembre 27, 2020 | 02:20 NH -- Tagsibya na gahapon nan DOH Caraga na may local transmission na sa San Francisco, Agusan del Sur. Mas tagpakusgan an pagpahinumdum sa katawhan na magpujo sa bayay dakan luwas gumikan sa sakit na Corona Virus Disease 2019 (COVID-19) na isa na ka pandemya.

Kinahanlan sundon an pagsukbot nan facemask, face shield, iskametro kapin na distansya sa kaisturya, kaatubang o kaatbang dakan dili mahitakdan nan COVID-19. Kinahanlan mamati sa Goberno dakan luwas dili ra an kaugalingon kundili akip an tibuok katawhan.

Sa kuman na panahon di makasuyod nan mga dagko na tindahan kun dili sundon an mga pahinumdom kabahin sa luwas na panlawas para sa karajawan nan tanan. Tagdili an pagtapok-tapok bisan pa sa tunghaan ugsa si Ranzi kinahanlan mag`online learning sanan magtutor ilabi na sa Math ilayom sa pagtudlo ni Sir Jaime Borja. Akip sab ako na nagpatutor kay gusto nako makakat`un nan Math. Lingaw ra isab karajaw. Pananglitan sa ako nahikat`unan kan Sir Jaime, "kun jis pursyento an diskwento hampan tresintos an tagbayaran, pila an orihinal na presyo nan tagpalit." Hehe! Magamit karajaw nako ini sa ako mga tagpanhimu ilabi na sa trabaho o sa pan`adlaw`adlaw. Dili perpekto an ako kahibayo kabahin sa Math, marajaw na lamang makakat`un.

Sayang, Adlaw Natawhan pa gajud ni Cassey kuman, gusto namo mukadto nakay naluja kami sa inin balita kabahin local transmission hampan di kami kakumpyansa kay tiguyan na si Mama Bebot sanan may mga tagbati na isad ako sanan si Sheila na dilikado sa COVID-19 matakdan. Lisud ini na sakit kay dili hikit`an o hidiparahan. Malipajon na Pagsaulog nan Adlaw Natawhan, Cassey!

Nagkat`un isab ako nan Agusan Manobo na sinultihan tungod kay jari na lagi kami sa Agusan del Sur State College of Agriculture and Technology (ASSCAT) nagtrabaho disdi Hulyo 16, 2017. Tagtudloan ako nan ako higaya na kaiban sa trabaho na si Sir Fidel L. Barrios, ako estodyante sa TCC na si Sir Joan M. Pislan na ako na isab kaiban sa trabaho, sanan ako estodyante na si Shermen Joy Ferrer, puros sila Agusanon Manobo. Amo ini an mga nakat`unan nako sa ila na ako taghilwas sa Tinagalog:

1) peg inom ni FT tun tuba.

Ang (1) ay merong affix na "peg-" na nagpapakita ng intentional o sadya na paraan ng paggawa ng isang bagay. Tinuturo naman ng "ni" kung sino ang tiyak na gumawa ng aksyon at "tun" kung sino o ano ang tiyak na nakatanggap sa ginawang aksyon.

2) nainom ni FT tun tuba.

Ang sentence (2) ay merong panlaping (affix) "na-" (na kung saan ang n- ay isang palitlapi na pumalit sa k- ng ka- sa kainom, ang ka- sa Sapin Sapin Hypothesis ni Sir Ric Nolasco ay isang stem forming affix o panlaping tangkay) na nagpapahiwatig na ang pangyayari ay maaring natural na pag`inum at "hindi sadya". Meron din itong "ni" at "tun" gaya ng sa (1)...

3) migpadigos si FT diyat sawogan.

Ang (3) ay merong affix na "mig-" na nagpapakita ng aksyon na ginagawa at gawain sa pang`araw`araw. Ang panturong 'si' ang magagamit sa ganitong sentence o pangungusap na kung saan tinuturo kung sino ang pinag`uusapan. Meron din itong "diyat" o "diya tu" na nagtuturo sa lugar kung san nagaganap o naganap ang ginagawa o nagawa ng pinag`uusapan.

4) ugpadigos si FT diyat sawogan.

Ang (4) ay merong affix na "ug-" na nagpapakita ng gagawin at gawain sa pang`araw`araw. Meron din itong mga panturong "si" at "diyat".

5) namatuy si totoy diyat sawogan.

Merong panlaping (affix) "na-" (na kung saan ang n- ay isang palitlapi na pumalit sa k- ng ka- sa kamatuy) na nagpapahiwatig na ang pangyayari ay maaring natural na kamatayan o bunga ng kung ano mang karamdaman at "hindi sinadya" ng kung sino man. Meron itong panturong "si" na nagpapakilala sa pinag`uusapan at merong "diyat" na nagtuturo sa lugar ng pinangyarihan. Ang tinutukoy naman ng "diyat" ay merong panlapi ng lokasyon na "-an".

6) nauyog tu(n) duhon diyat sawogan.

Merong panlaping (affix) "na-" (na kung saan ang n- ay isang palitlapi na pumalit sa k- ng ka- sa kauyog) na nagpapahiwatig na ang pangyayari ay maaring natural na pagkahulog ng pinag`uusapan o maaring dahil sa hangin o kung ano man ang dahilan subalit hindi maaring sabihin na may bahid ng kasadyaan (maliban kung otaw ang gumawa). Ang panturong "tu(n)" naman ang ginamit na kung saan ay nagpapahiwatig na tiyak na ang pinag`uusapan ang nakaranas sa pangyayaring pagkahulog. Meron paring panturo ng lugar na "diyat" at panlapi ng lokasyon na "-an".

7) ugkamatuy si totoy diyat sawogan.

Ang (7) naman ay merong panlaping "ug-" na nagpapahiwatig na ang pangyayari ay hindi pa nagaganap subalit maaaring maganap. Meron itong panturong "si" at "diyat" at panlaping "-an" gaya ng sa (5).

Naniniwala ako kay Dr. Ric na "ang n- ay palitlapi na nagsasabi na nangyari na ang pagkahulog at pagkamatay. Palit-lapi kasi pinapalitan ng n- ang unang tunog ng kamatuy at kauyog. Ang ka- ng kamatuy at kauyog ang nagbibigay ng di-sadyang kahulugan."

Nagpahinumdum isab ako na: "Babala, wag nyo paniwalaan ang aking analysis. Sundin nyo lang ang mga guro nyo, ang mga experts, at lalo na ang speakers."

Ganahan gajud ako makakat`un nan mga sinultihan sa ato nasod, di man ako linguist pero ganahan ako magkat`un nan mga sinultihan sa perspektibo nan linguistics. Nangandoy ako na makaiskuyla sa UP Diliman pero dili sab lagi ako kun hibayo ugsa magkaugalingon rakan ako pagkat`un. Kaluy`an tana sa Ginoo na makahuman kami ni misis sa amo PhD in English Language Education sa Philippine Normal University - Mindanao. Isa sab gajud ini sa ako pangandoy na eskoylahan na nahatag nan Ginoo an higajon.

Mahamok pay angay makat`unan. Sa tanan nangandoy na makakat`un, padajon ra!

#DugangKadasig!